พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ หรือพระนามเดิม “เจ้าฟ้ามงกุฎ” เสด็จพระราชสมภพเมื่อวันพฤหัสบดี ขึ้น ๑๔ ค่ำ เดือน ๑๑ ปีชวด ฉศก จ.ศ. ๑๑๖๖ ตรงกับวันที่ ๑๘ ตุลาคม พ.ศ. ๒๓๔๗

ภายหลังเสด็จขึ้นครองสิริราชสมบัติสืบราชสันตติวงศ์ต่อจากพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๙๔ ทรงปกครองประเทศด้วยพระบรมราโชบายปรับปรุงประเทศ ภายใต้สภาวะที่บ้านเมืองเผชิญหน้ากับจักรวรรดินิยมตะวันตก โดยทรงดำเนินการด้านการต่างประเทศ เพื่อสร้างสัมพันธไมตรี กับชาติตะวันตกด้วยการทำสนธิสัญญาทางการทูตและการค้า อันส่งผลให้เกิดความเปลี่ยนแปลงอย่างใหญ่หลวงต่อระบบเศรษฐกิจของประเทศ เช่นเดียวกับการปรับปรุงระบบเงินตราของไทยให้มีมาตรฐานเทียบเท่าสากล โดยในปี พ.ศ. ๒๔๐๐ โปรดเกล้าฯ ให้คณะราชทูตไทยเดินทางไปเข้าเฝ้าสมเด็จพระนางเจ้าวิคตอเรียแห่งอังกฤษ และสั่งซื้อเครื่องจักรผลิตเหรียญชนิดแรงดันไอน้ำจากห้างเทเลอร์ เมืองเบอร์มิงแฮม ซึ่งระหว่างรอเครื่องจักร ความทราบถึงสมเด็จพระนางเจ้าวิคตอเรีย จึงทรงจัดส่งเครื่องผลิตเหรียญกษาปณ์ขนาดเล็กแบบหมุนอัดเกลียวด้วยแรงคน พร้อมแม่ตรา เข้ามาถวายเป็นราชบรรณาการ โดยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้นำมาผลิตเหรียญกษาปณ์ที่มีลวดลายด้านหน้าเป็นตราพระมหามงกุฎ มีฉัตรกระหนาบ พื้นเป็นลายกิ่งไม้ ด้านหลังเป็นรูปช้างในวงจักร และมีดาวบอกราคาอยู่ริมขอบเหรียญทั้งด้านหน้าและด้านหลัง ซึ่งดาว ๑ ดวง แทนราคา ๑ เฟื้อง (๘ เฟื้อง มีค่าเท่ากับ ๑ บาท) เหรียญนี้เรียกกันโดยทั่วไปว่า “เหรียญบรรณาการ” ถือเป็นเหรียญกษาปณ์กลมแบนรุ่นแรกของไทย

จากพระราชดำริที่ทรงริเริ่มให้มีการปรับปรุงด้านเงินตรานี้ นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณอันหาที่สุดมิได้ที่ทรงเล็งเห็นความสำคัญของการปฏิรูประบบเงินตราและการผลิตเหรียญกษาปณ์ อันเป็นรากฐานของความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีด้านการผลิตเหรียญกษาปณ์ของประเทศจวบจนถึงปัจจุบัน

ที่มาข้อมูล

- เว็บไซต์สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจ้าคุณทหารลาดกระบัง https://www.kmitl.ac.th

- หนังสือ “วิวัฒนาการเงินตราไทย” โดยกรมธนารักษ์

- หนังสือ “กษาปณ์เมืองสยาม” โดยนายแพทย์ไชยยศ พงศ์จารุสถิต

ที่มาภาพ

- ภาพพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว :

- ภาพโรงกษาปณ์ :

- ภาพเครื่องจักรผลิตเหรียญ : หนังสือ “วิวัฒนาการเงินตราไทย” โดย กรมธนารักษ์

- ภาพเหรียญบรรณาการ : หนังสือ “วิวัฒนาการกษาปณ์ไทย จากยุคอาณาจักรโบราณ”

โดย รณชัย กฤษฎาโอฬาร