พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ทรงพระราชสมภพเมื่อวันพฤหัสบดี เดือน 11 ขึ้น 14 ค่ำ ปีชวดฉศก จุลศักราช 1166 ตรงกับวันที่ 18 ตุลาคม พ.ศ. 2347 มีพระนามเดิมว่า “เจ้าฟ้ามงกุฎ” ทรงเป็นพระราชโอรสองค์ที่ 43 ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 กับสมเด็จพระศรีสุริเยน  ทรามาตย์ (เจ้าฟ้าหญิงบุญรอด) และทรงเป็นพระราชนัดดาในพระบาทสมเด็จ พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ 1

ก่อนเสด็จขึ้นครองสิริราชสมบัติ ทรงเสด็จออกผนวชเป็นเวลา 27 พรรษา ระหว่างทรงอยู่ในสมณเพศทรงสนพระราชหฤทัยศึกษาพระไตรปิฎกจนแตกฉาน ทรงเป็นพระบรมวงศานุวงศ์พระองค์แรกที่สำเร็จเปรียญ กระทั่ง พ.ศ. 2394 ทรงลาผนวชและเสด็จขึ้นครองสิริราชสมบัติต่อจากพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 เมื่อวันพุธ เดือน 5 ขึ้น 1 ค่ำ ปีกุน จุลศักราช 1213 ตรงกับวันที่ 14 พฤษภาคม พ.ศ. 2394 พระองค์ทรงครองสิริราชสมบัติเป็นเวลาทั้งสิ้น 17 ปี 6 เดือน เสด็จสวรรคต เมื่อวันพฤหัสบดี เดือน 11 ขึ้น 15 ค่ำ ปีมะโรง ตรงกับวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 ขณะมีพระชนมพรรษา 65 พรรษา

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเป็นพระมหากษัตริย์ผู้ปรีชาสามารถในศาสตร์หลายแขนงทรงประกอบพระราชกรณียกิจอันเป็นประโยชน์อย่างอเนกอนันต์ต่อประเทศชาติ ทรงใฝ่ศึกษาหาความรู้ทั้งตามแบบแผนไทยและวิทยาการสมัยใหม่จากตะวันตก ซึ่งนับเป็นปัจจัยสำคัญที่นำไปสู่การปฏิรูปบ้านเมืองตลอดรัชสมัยของพระองค์

และเพื่อเป็นการน้อมรำลึกในพระมหากรุณาธิคุณและพระอัจฉริยภาพในด้านต่าง ๆ ที่ปรากฏแก่สายตาชาวโลก จนทำให้องค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ หรือ ยูเนสโกยกย่องให้ทรงเป็นบุคคลสำคัญของโลก ประจำปี 2547 รัฐบาลได้จัดงานสมโภช 200 ปี แห่งการพระบรมราชสมภพพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งในการนี้กรมธนารักษ์ได้จัดสร้างเหรียญกษาปณ์ที่ระลึกเพื่อเฉลิมฉลองเนื่องในโอกาสอันเป็นมงคล และเพื่อเผยแพร่พระเกียรติคุณของพระองค์ให้แผ่ไพศาล

เหรียญกษาปณ์ทองคำขัดเงา ชนิดราคา 9,000 บาท

หนักเหรียญละ 15 กรัม

ลักษณะ : เป็นเหรียญกษาปณ์ขัดเงา วงขอบนอกมีเฟืองจักร

ขนาด : เส้นผ่าศูนย์กลาง 26 มิลลิเมตร

ลวดลาย : 

ด้านหน้า กลางเหรียญมีพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหามงกุฎ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวผินพระพักตร์ทางเบื้องซ้าย ทรงฉลองพระองค์สักหลาดพื้นดำปักดิ้นทอง ทรงพระมหาสังวาลนพรัตนราชวราภรณ์ดาราไอราพต ดารานพรัตนและทรงเครื่องราชอิสริยาภรณ์ของฝรั่งเศส ภายในวงขอบเหรียญด้านขวา มีข้อความว่า “รัชกาลที่ ๔” ด้านซ้ายมีข้อความว่า “ประเทศไทย” และริมขอบเหรียญโดยรอบประดับด้วยลายโค้ง

ด้านหลัง กลางเหรียญมีรูปพระราชลัญจกรในพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหามงกุฎ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ภายในวงขอบเหรียญเบื้องบนมีข้อความว่า “ที่ระลึกเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว” และ “ ในโอกาสที่วันพระบรมราชสมภพครบ ๒๐๐ ปี” ตามลำดับ เบื้องล่างมีข้อความว่า “๑๘ ตุลาคม ๒๕๔๗” และข้อความบอกราคาว่า “๙๐๐๐ บาท”  โดยมีจุดกลมคั่นระหว่างข้อความเบื้องบนกับเบื้องล่างทั้งสองข้าง

เหรียญกษาปณ์ทองคำไม่ขัดเงา ชนิดราคา 9,000 บาท

หนักเหรียญละ 15 กรัม

ลักษณะ : เป็นเหรียญกษาปณ์ไม่ขัดเงา วงขอบนอกมีเฟืองจักร

ขนาด : เส้นผ่าศูนย์กลาง 26 มิลลิเมตร

ลวดลาย : ด้านหน้าและด้านหลัง มีลวดลายเช่นเดียวกับลวดลายของเหรียญกษาปณ์ชนิดทองคำขัดเงา

เหรียญกษาปณ์เงินขัดเงา ชนิดราคา 600 บาท

หนักเหรียญละ 22 กรัม

ลักษณะ : เป็นเหรียญกษาปณ์ขัดเงา วงขอบนอกมีเฟืองจักร

ขนาด : เส้นผ่าศูนย์กลาง 35 มิลลิเมตร

ลวดลาย : ด้านหน้าและด้านหลัง มีลวดลายเช่นเดียวกับลวดลายของเหรียญกษาปณ์ชนิดทองคำขัดเงา เว้นแต่มีข้อความบอกราคาว่า “๖๐๐ บาท”

เหรียญกษาปณ์เงินไม่ขัดเงา ชนิดราคา 600 บาท

หนักเหรียญละ 22 กรัม

ลักษณะ : เป็นเหรียญกษาปณ์ไม่ขัดเงา วงขอบนอกมีเฟืองจักร

ขนาด : เส้นผ่าศูนย์กลาง 35 มิลลิเมตร

ลวดลาย : ด้านหน้าและด้านหลัง มีลวดลายเช่นเดียวกับลวดลายของเหรียญกษาปณ์ชนิดทองคำขัดเงา เว้นแต่มีข้อความบอกราคาว่า “๖๐๐ บาท”

เหรียญกษาปณ์โลหะสีขาวขัดเงา (ทองแดงผสมนิกเกิล) ชนิดราคา 20 บาท

หนักเหรียญละ 15 กรัม

ลักษณะ : เป็นเหรียญกษาปณ์ขัดเงา วงขอบนอกมีเฟืองจักร

ขนาด : เส้นผ่าศูนย์กลาง 32 มิลลิเมตร

ลวดลาย : ด้านหน้าและด้านหลัง มีลวดลายเช่นเดียวกับลวดลายของเหรียญกษาปณ์ชนิดทองคำขัดเงา เว้นแต่มีข้อความบอกราคาว่า “๒๐ บาท”

เหรียญกษาปณ์โลหะสีขาวไม่ขัดเงา (ทองแดงผสมนิกเกิล) ชนิดราคา 20 บาท

หนักเหรียญละ 15 กรัม

ลักษณะ : เป็นเหรียญกษาปณ์ไม่ขัดเงา วงขอบนอกมีเฟืองจักร

ขนาด : เส้นผ่าศูนย์กลาง 32 มิลลิเมตร

ลวดลาย : ด้านหน้าและด้านหลัง มีลวดลายเช่นเดียวกับลวดลายของเหรียญกษาปณ์ชนิดทองคำขัดเงา เว้นแต่มีข้อความบอกราคาว่า “๒๐ บาท”

ที่มาข้อมูล :  

กรมธนารักษ์./2559.//89 กษาปณ์แห่งองค์ราชัน.//หน้า 157

ประกาศกระทรวงการคลัง เรื่อง ออกใช้เหรียญกษาปณ์ที่ระลึกเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในโอกาสที่วันพระบรมราชสมภพครบ 200 ปี พ.ศ. 2547 ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 121 ตอนพิเศษ 109 ง ประกาศ ณ วันที่ 27 กันยายน พ.ศ. 2547